Pracę stojącą wykonuje 30 procent społeczeństwa. Wielogodzinne stanie jest bardzo obciążające dla organizmu. Mocno je odczuwają zarówno układ kostno-mięśniowy, jak i krążenie. Zmęczenie spowodowane długotrwałym wykonywaniem pracy w pozycji stojącej, to nie tylko kwestia osobistego dyskomfortu pracownika. To także przyczyna wielu wypadków i zranień, które powodują  spadek wydajności oraz wzrost kosztów pracy.

Konsekwencje zdrowotne pracy stojącej

Osoby, które przez 8 godzin dziennie stoją, bez względu na to jaki zawód wykonują, narzekają na bóle nóg, kręgosłupa, karku. Skarżą się na obrzęki stóp, łydek, kurcze mięśni, żylaki. Po latach pracy w takiej pozycji pojawiają się nie tylko problemy natury ortopedycznej, ale i naczyniowej. Praca na stojąco sprzyja zastojowi krwi w żyłach nóg. Trudno jej bowiem odpłynąć w kierunku serca, gdy nie pomaga jej w tym praca mięśni stóp i łydek, które niczym pompa tłoczą ją do góry. Konsekwencją są obrzęki, uczucie ciężkich nóg, żylaki, skurcze w łydkach. Naprężone mięśnie są bowiem niedokrwione. Brakuje im tlenu i składników odżywczych, m.in. magnezu i potasu, które mają duże znaczenie dla ich prawidłowej pracy[1].

Podczas pracy na stojąco bardzo obciążony jest także kręgosłup, a zwłaszcza odcinek lędźwiowy. Dodatkowo jeszcze jeśli pracownik się garbi i ciągle pochyla głowę, dochodzi do naprężenia mięśni szyi oraz karku. Po pewnym czasie może dojść do przykurczu mięśni i dyskopatii odcinka szyjnego kręgosłupa.

Osoby pracujące w długotrwałej pozycji stojącej, cały ciężar ciała przenoszą na stopy. Z czasem zmienia się ich architektura. Zmniejszają się łuki podłużne i poprzeczny – pojawiają się bolesne odciski, bóle śródstopia oraz halluksy .

Poślizgnięcia, potknięcia i upadki

Według Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, w przypadku długotrwałej pozycji stojącej, to właśnie poślizgnięcia, potknięcia i upadki są najczęstszą przyczyną wypadków przy pracy. Skutkują one średnio ponad 3 dniową absencją chorobową.

Każdego roku w Irlandii, setki ludzi doznaje urazów na skutek poślizgnięć, potknięć i upadków (Www.hsa.ie). Według HSA[2] stanowią one 17% wszystkich zgłoszonych urazów, wymagających ponad 4-dniowej nieobecności w pracy (www.hsa.ie). Aż 25% poszkodowanych w ten sposób osób nie było w stanie pracować przez ponad miesiąc[3].  W Irlandii średnia wysokość rekompensaty za szkody spowodowane w wyniku wypadku przy pracy wynosi  27.286 €. Niemal jeden na trzy wypadki, przypadał na pracownika w wieku od 25 do 34 lat. Szacuje się, że jeden na pięć przypadków spowodowanych poślizgnięciem lub upadkiem skutkował obrażeniami, które wymagały przynajmniej jednomiesięcznego zwolnienia lekarskiego[4].

W Polsce, w branży handlowej, gdzie znaczny odsetek pracowników narażony jest na pracę w długotrwałej pozycji stojącej, za blisko 50% wszystkich szkód odpowiadają poślizgnięcia, potknięcia i upadki[5].

30 procent mniejsza wydajność pracy

Tempo utraty produktywności jest ściśle związane ze zmęczeniem pracowników i utratą przez nich koncentracji oraz wydłużeniem czasu niezbędnego do wykonania konkretnego zadania. Niektóre opracowania pokazują nawet, że czas reakcji na bodźcie przemęczonego pracownika jest zbliżony do percepcji i oceny sytuacji jaką mają ludzie pod wpływem alkoholu. Rozmyta ostrość widzenia i nieumiejętność dostrzegania szczegółów to typowe objawy długotrwałego przemęczania organizmu. Średnio 5,6 godziny tygodniowo tracą w pracy przemęczeni pracownicy, podczas gdy dla osób wypoczętych szacuje się, że jest to około 3,3 godzin. Wydajność osoby stojącej 8 godzin na betonowej podłodze spada o 33% w odniesieniu do pracownika, który wykonuje swoją pracę w pozycji siedzącej.

Jak przeciwdziałać dolegliwościom spowodowanym pracą stojącą?

Ważne jest, aby pracownik nie stał w pracy nieruchomo. Poza regularnym ruchem i okresami odpoczynku, zaleca się noszenie pończoch lub podkolanówek uciskowych, które przeciwdziałają zaleganiu krwi w nogach. W przypadku stwierdzenia przewlekłej niewydolności żylnej stopień ucisku powinien dobrać lekarz. Ponadto, należy zapewnić stopom maksymalny komfort. Lekarze zalecają pracę w obuwiu sportowym, najlepiej przeznaczonym do biegania, bo ma elastyczną, sprężystą podeszwę i wyprofilowaną wkładkę. Amortyzuje ono nacisk ciała na stopy i podtrzymuje ich łuki. Dobrym rozwiązaniem jest także noszenie w butach wkładek ortopedycznych wykonanych na zamówienie.

Jak poprawić wydajność osoby pracującej w długotrwałej pozycji stojącej?

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, tam gdzie pracownicy zobowiązani są do długotrwałej pozycji stojącej, należy wyposażyć ich buty w dobrze amortyzujące  wkładki i/lub w maty antyzmęczeniowe[6]. Umożliwiając pracę na matach antyzmęczeniowych, jesteśmy w stanie zmniejszyć poziom zmęczenia i dyskomfortu pracowników nawet o 50%[7]. Maty antyzmęczeniowe reagują na minimalne ruchy ciała, umożliwiając rozładowanie napięcia mięśni i stawów. Dzięki strukturze zamkniętych pęcherzyków powietrza, posiadają właściwości pozwalające na zmniejszenie obciążenia mięśni, poprawienia krążenia i redukcję zmęczenia. Według OSHA wykorzystując maty antyzmęczeniowe możemy zwiększyć wydajność  pracy o 20-50%. Należy jednak  pamiętać, iż rodzaj i wielkość mat antyzmęczeniowych należy dobierać bardzo indywidualnie pod dane stanowisko pracy, czy nawet pracownika. Większość dostępnych na rynku mat antyzmęczeniowych, posiada także właściwości antypoślizgowe, co ma kluczowe znaczenie w sektorach o podwyższonej urazowości spowodowanej potknięciami czy upadkami.  Maty powinny być także dobrane do rodzaju produkcji, jedne ze względu na swoje właściwości lepiej sprawdzą się w kuchniach, inne ze względu na odporność na działanie środków chemicznych bardziej przydatne będą w przemyśle.

 

[1] „Dolegliwości zdrowotne w pracy stojącej”, Jolanta Dyjecińska, http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/kregoslup/dolegliwosci-zdrowotne-w-pracy-stojacej-bole-nog-kregoslupa-zylaki_42042.html

[2] Health and Safety Authority (HSA) to instytucja rządowa, powołana w 1989 r. odpowiedzialna za zarządzanie i egzekwowanie bezpieczeństwa i higieny pracy w Irlandii.

[3] Dane za lata 2011 – 2013, www.hsa.ie

[4] Www.compensation-ireland.com/news

[5] Retail Polska, luty 2013

[6] OSHA – Publication titled “Ergonomics Program; Final Rule” November, 2000

[7] Mk Redfern, ergonomista w Centrum Ergonomii na Uniwersytecie Michigan

 

Pracownikom pralni przemysłowej CWS-boco wykonującym swoje obowiązki w długotrwałej pozycji stojącej zapewniliśmy maty ergonomiczne, które ze względu na swoją strukturę i miękkość wymuszają mikro ruchy w dolnych kończynach.  Z naszych doświadczeń wynika, iż przed zastosowaniem tego typu rozwiązań, dokładnie należy przeanalizować czynności, które wykonuje pracownik na swoim stanowisku pracy. Początkowo dla pracowników zajmujących się sortowaniem odzieży  zakupiliśmy maty  o małych wymiarach. Okazało się jednak, że były one zbyt małe i pracownicy bardzo często się o nie potykali. Z kolei stanowiska ręcznego składania odzieży (chcąc uniknąć poprzednich błędów), wyposażyliśmy w długie maty ergonomiczne. Szybko okazało się jednak, że to także nie był do końca trafiony pomysł, ponieważ proces na tym stanowisku pracy wymagał podjeżdżania wózków wypełnionych odzieżą i maty te stanowiły przeszkodę. Dopiero przy trzecim podejściu udało nam się dobrać parametry mat antyzmęczeniowych w taki sposób, żeby służyły i ułatwiały pracę osobom z nich korzystających.

Marta Tomaszewska, Specjalista ds. BHP w CWS-boco Polska.