Przepisy dotyczące szkoleń bhp nie ulegają aktualizacji od wielu lat, jednak zmiany organizacji pracy na poszczególnych stanowiskach wywołują liczne pytania. Dawniej oczywistym było, że sprzedawca czy kasjer byli kierowani na szkolenia dla stanowisk robotniczych, jednak postępująca mechanizacja i informatyzacja, złożoność przeprowadzanych procesów pracy, skutkujące w praktyce ograniczaniem do minimum roli wysiłku fizycznego na rzecz umysłowego (obsługa komputera, udzielanie porad klientom), każe zastanowić się, czy takie szkolenie jest dla nich odpowiednie. Jak do celów realizacji wymogów przepisów zdefiniować „stanowisko robotnicze”? W jakiej grupie powinni być szkoleni pracownicy takich zawodów jak np. fizjoterapeuta, archiwista. Jaki jest okres ważności odbytych przez nich szkoleń?
Pewną pomocą mogą być przepisy dotyczące klasyfikacji zawodów[i], wyliczające stanowiska biurowe i robotnicze, jednak istotna część, należąca do kategorii specjaliści lub technicy może stwarzać problemy z przyporządkowaniem. Zdecydowanie nie dla wszystkich techników właściwe będzie szkolenie dla pracowników inżynieryjno-technicznych, co można wywnioskować m.in. na podstawie programu ramowego dla tej grupy.
Zapisy rozporządzenia w sprawie szkoleń bhp[ii] wskazują możliwość zakwalifikowania takich pracowników do grupy stanowisk „innych”, traktowanych w większości zapisów łącznie z pracownikami administracyjno-biurowymi. W załączniku do ww. rozporządzenia zostali wymienieni pracownicy placówek służby zdrowia, szkół i innych placówek oświatowych, jednostek naukowo-badawczych i inni pracownicy, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne (czyli wszyscy pracujący bez wyjątku, wszak każda aktywność naraża nas na czynniki uciążliwe) albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Niestety czynniki niebezpieczne lub szkodliwe nie związane z pracą przy komputerze zostały pominięte w programie ramowym, wspólnym dla pracowników biurowych i „innych”. Wskazana jest modyfikacja przepisu, uwzględniająca omówienie takich zagrożeń. Jest to tym bardziej uzasadnione, że przecież nawet pracownicy biurowi, a tym bardziej „inni” mogą w zakresie swoich obowiązków być narażeni na wykonywanie prac wymagających wysiłku fizycznego (np. transport materiałów do archiwum) lub nawet szczególnie niebezpiecznych (np. wykorzystywanie drabiny do odstawienia segregatora na wysoką półkę). W tym miejscu podkreślenia wymaga rola pracodawcy, który na podstawie czynności wykonywanych przez pracownika, określonych uwarunkowań środowiska pracy oraz występujących zagrożeń dokonuje przydziału do jednej z grup wymienionych w przedmiotowym rozporządzeniu. Kiedy pracownika nie można zakwalifikować wprost do żadnej z wyliczonych odrębnie grup, należy poddać go szkoleniu na podstawie programu szczegółowego uwzględniającego występujące w procesach pracy czynniki niekorzystne dla zdrowia i życia oraz metody ochrony przed nimi.
Pracodawca ustala, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego pracowników zatrudnionych na określonych stanowiskach, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki wykonywania prac na tych stanowiskach. Łączne traktowanie w przepisie omawianych powyżej pracowników z wykonującymi prace biurowe skutkuje czasem błędnym określeniem czasu ważności ich szkolenia. Dokonana modyfikacja przepisu wymienia wyłącznie stanowiska administracyjno-biurowe jako uprawnione do odbywania szkoleń nie rzadziej niż co 6 lat. Tzw. „inne”, należą do stanowisk, dla których szkolenia powtarza się najpóźniej po 5 latach. Dla uniknięcia błędu w wydawanych zaświadczeniach rozsądnym jest stosowanie zapisu „szkolenie okresowe pracowników innych, o których mowa w § 14 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia”, z uszczegółowieniem – np. lekarz lub nauczyciel.
Autor: Marek Maszewski, Dyrektor Działu Nadzoru SEKA S.A.
[i] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. poz. 1145)
[ii] Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.)
