Stary Kontynent starzeje się coraz szybciej – społeczeństwo Polski i Europy jest coraz bardziej wiekowe. Co za tym idzie, wielu dzisiejszych 50. i 60. latków prowadzi aktywne życie zawodowe. Jakie są ich potrzeby w zakresie BHP? Dla pracodawców poszukiwanie odpowiedzi na to pytanie to wciąż nowość i wyzwanie.
Pracownicy będą coraz starsi
Od końca lat 90. większość państw Europy prowadzi aktywną politykę zwiększania zatrudnienia, w tym podnoszenia średniego wieku przechodzenia na emeryturę. Efekt? Odsetek zatrudnionych osób starszych rośnie co roku o około 2 pkt. proc.
Polska, jak i cała Europa, to społeczeństwa starzejące się. Udział osób w wieku 55 lat i wyższym w populacji Polski wzrósł z 23 proc. w 2005 roku do 29,4 proc. w 2014. Według prognoz Komisji Europejskiej w 2030 roku czeka nas niedobór ponad dwudziestu milionów pracowników w całej Unii, co stanowi aż 7 proc. obecnej siły roboczej. Jednym ze sposobów na rozwiązanie tego problemu jest właśnie aktywizacja zawodowa osób starszych.
W strategii „Europa 2020” przyjęto jako cel zwiększenie zatrudnienia osób w wieku od 20 do 64 lat do 75 proc. Cel dla Polski to 71 proc., przy stopie zatrudnienia 66,6 proc. w 2014 roku. Jednocześnie tylko 42,5 proc. osób w wieku od 55 do 64 lat w Polsce jest aktywnych zawodowo, co czyni nasz kraj jednym z państw o najniższym zatrudnieniu osób starszych w Unii Europejskiej.
Starszy pracownik pracuje z taką samą wydajnością
Za starszych pracowników uznaje się osoby już po 50. roku życia. Trzeba podkreślić, że do tej pory nie zostało udowodnione, że wiek pracownika ma wpływ na jego wydajność. Nie oznacza to, że można lekceważyć dodatkowe kwestie bezpieczeństwa dotyczące osób starszych. Znaczenie tego wpływu różni się w zależności od rodzaju wykonywanej pracy. O ile w większości zawodów istotna jest zwiększona podatność na zmęczenie, o tyle np. dla pracujących na wysokości najważniejsze będą zmiany zmysłu równowagi. Z kolei dla kierowcy ważniejsze będzie pogorszenie wzroku i czasu reakcji, a w zawodzie murarza istotna jest utrata siły fizycznej.
Bardzo powoli do lamusa odchodzi stereotyp schorowanego etatowca czekającego emerytury. Jednak pracodawcy coraz częściej zdają sobie sprawę, że wiek oznacza doświadczenie, a doświadczenie to korzyści dla organizacji.
– Starsi pracownicy mają wiedzę, której brak ich młodszym kolegom. Rolą pracodawcy jest zapewnić im takie warunki, by mogli swobodnie wykorzystywać swój potencjał. Dotyczy to również zarządzania kwestiami związanymi z BHP – podkreśla Andrzej Smółko, przewodniczący Koalicji Bezpieczni w Pracy i prezes CWS-boco.
Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy
W związku z wydłużaniem kariery zawodowej, zarządzanie BHP w odniesieniu do starszych pracowników zyskuje na znaczeniu. Problem dostrzegli również europosłowie. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (OSHA), w ramach pilotażowego projektu na zlecenie Parlamentu Europejskiego, została zobowiązana do oceny wymagań dla tej grupy pracowników pod kątem systemów BHP.
Właściwe praktyki BHP mogą doprowadzić do wydłużenia okresu zatrudnienia pracownika, a w konsekwencji do zwiększenia udziału osób starszych na rynku. Co zatem mogą zrobić pracodawcy? Według raportu OSHA dostosować organizację pracy do wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy – zadbać o przeprojektowanie stanowiska pracy, częstsze krótkie przerwy, odpowiednie oświetlenie i ograniczanie hałasu oraz ergonomiczną konstrukcję urządzeń.
Istotna jest również ocena ryzyka uwzględniająca zróżnicowane aspekty. Pracownicy starsi nie stanowią jednorodnej grupy, a z biegiem lat indywidualne różnice się pogłębiają. Szczególnie istotne ryzyko dla starszych pracowników stanowią – ciężka praca fizyczna, zagrożenia związane z pracą zmianową i zbyt wysoka lub za niska temperatura oraz hałas w miejscu pracy. Z drugiej jednak strony „kryterium metryki” nie powinno być głównym czynnikiem oceny ryzyka. W tym przypadku kluczowe jest całościowe spojrzenie stan zdrowia i umiejętności osoby starszej.
Okazuje się, że wśród kluczowych wyzwań jest również… dobre starzenie się obecnych pracowników. Z biegiem lat na zdrowie zatrudnionych wpływ mają zachowania w młodszym wieku. Promocja w organizacji zdrowego trybu życia, czyli np. regularnych ćwiczeń, zdrowej diety i ograniczenia nałogów, może przyczynić się do zachowania wysokiej zdolności do pracy w przyszłości.
Wyzwanie na przyszłość
Rosnące zatrudnienie wśród osób po 50. roku życia będzie coraz bardziej zauważalne. Lepsze warunki zdrowotne oraz zmienna sytuacja ekonomiczna skłaniają pracowników do dłuższej aktywności zawodowej.
– Starzejący się pracownicy będą w mniejszym stopniu zastępowani są młodszymi. Jest to wyzwanie, którego pracodawcy nie powinni ignorować, ponieważ w najbliższych latach może znacząco wpłynąć na konkurencyjność ich organizacji – podsumowuje Andrzej Smółko, przewodniczący Koalicji Bezpieczni w Pracy i prezes CWS-boco.
