Pandemia koronawirusa przyczyniła się do tymczasowych zmian w kwestii zatrudniania cudzoziemców – w tym możliwości przedłużenia terminu na złożenie wniosku o zezwolenie pobytowe. Okres ich ważności zakończył się 31 lipca br. Tym samym do obowiązku pracodawcy należy zweryfikowanie dokumentów posiadanych przez zagranicznych pracowników dotyczących ich pobytu, pod względem legalności i ważności. O co jeszcze należy zadbać przy zatrudnianiu cudzoziemców?
W związku z pandemią koronawirusa oraz zgodnie z art. 15 z ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, wielu cudzoziemców skorzystało z możliwości przedłużenia terminu na złożenie wniosku o zezwolenie pobytowe. Termin ten został dodatkowo przedłużony o 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii – czyli do 31 lipca. Od tego czasu do obowiązku pracodawcy należy zweryfikowanie ważności posiadanych przez zagranicznych pracowników dokumentów potwierdzających legalność ich pobytu.
Zatrudnianie cudzoziemców – krok po kroku
Każdy pracodawca niezależnie od kraju pochodzenia pracownika musi zapewnić warunki zatrudnienia zgodne z polskimi przepisami prawa pracy. To podstawowe kwestie związane m.in. z wymiarem czasu pracy czy urlopu wypoczynkowego oraz wysokości wynagrodzenia, ale także te wynikające bezpośrednio z faktu innego kraju pochodzenia pracownika – w tym legalności pobytu.
Pierwszym krokiem, który powinien zostać podjęty przez pracodawcę w momencie zatrudniania osoby zza granicy, jest ustalenie kraju pochodzenia pracownika. Od tego zależy, co i czy będzie potrzebne pracodawcy do dopełnienia wszelkich formalności. Co ważne, cudzoziemcy pochodzący z państwa będącego członkiem UE lub EOG mogą podejmować pracę zgodnie z zasadą dowolnego przepływu pracowników oraz dowolnego zatrudnienia. Natomiast osoby pochodzące z innych krajów, muszą posiadać dodatkowe zezwolenia, w tym zezwolenie na przebywanie w Polsce – wskazuje Anna Sikorska, ekspertka Koalicji Bezpieczni w Pracy, Dyrektor Działu Zasobów Ludzkich i Administracji w PW Krystian.
Oprócz zezwolenia do pracy na terenie kraju RP, cudzoziemiec powinien być także wpisany przez pracodawcę do ewidencji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy. Zatrudniający ma też obowiązek spisać umowę w języku zrozumiałym dla cudzoziemca. Po stronie pracownika z innego kraju należy uzyskanie tytułu pobytowego oraz zezwolenia na wykonywanie pracy wydane przez właściwego wojewodę.
Prawa cudzoziemca do wykonywania pracy na terytorium RP
Art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wskazuje, że cudzoziemiec posiada uprawnienia do pracy na terenie RP, jeśli m.in.:
– ma status uchodźcy nadany w RP;
– ma ochronę uzupełniająca w RP;
– posiada zezwolenie na stały pobyt w RP;
– posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w RP;
– posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;
– posiada zgodę na pobyt tolerowany w RP;
– korzysta z ochrony czasowej w RP;
– posiada ważne zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 usługi rynku pracy ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP;
– jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;
– towarzyszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej cudzoziemcowi będącemu obywatelem UE / EOG lub obywatelowi polskiemu, jako członek rodziny w rozumieniu ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin;
Z art. 87 wynika także, że zezwolenia na pracę nie potrzebują m.in.:
– osoby posiadające uprawnienia na pobyt tymczasowy w celu podjęcia studiów, prowadzenia badań naukowych, mobilności długoterminowej naukowca oraz posiadające członka rodziny, który jest obywatelem RP;
– osoby, których małżonek jest obywatelem Polski lub cudzoziemcem posiadającym uprawnienia, o których mowa w pkt 1 i ust. 1 pkt 1–6;
Wyjątkami, kiedy nie jest potrzebne zezwolenie na pracę przez cudzoziemców są także niektóre zawody i aktywności. To m.in. nauczyciele języków obcych w szkołach, przedszkolach, placówkach itd., członkowie sił zbrojnych lub personelu cywilnego, którzy wykonują pracę w międzynarodowych strukturach wojskowych znajdujących się na terytorium RP, czy też będących stałymi korespondentami zagranicznych środków masowego przekazu.
Brak wymaganego zezwolenia na pracę stanowi naruszenie zarówno dla zatrudniającego, jak i zatrudnianego. Dla pracodawcy przewidziana jest grzywna w wysokości od 1 tys. do 30 tys. zł. Natomiast w przypadku cudzoziemca pracującego nielegalnie można zastosować karę w wysokości sięgającej do 5 tys. zł. Dodatkowo możliwe jest zobowiązanie go do wyjazdu z Polski, a także zakaz wjazdu na terytorium Polski i innych państw obszaru Schengen – obowiązujący od 1 roku do 3 lat.
Ułatwiona procedura zatrudnienia – dla kogo?
Ułatwioną procedurę podjęcia pracy mają obywatele: Mołdawii, Armenii, Gruzji, Rosji, Ukrainy oraz Białorusi. Osoby z tych państw mogą otrzymać oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy, które jest również dokumentem stanowiącym podstawę do uzyskania wizy z pozwoleniem do wykonywania pracy w Polsce.
Należy pamiętać, że jeśli cudzoziemiec pochodzi z państw spoza UE, EOG lub Szwajcarii, pracodawca powinien zweryfikować czy dany kraj posiada umowę zawartą z RP o zabezpieczeniu społecznym. Warto wtedy sprawdzić, czy zgodnie z przepisami wynikającymi z umowy z danym krajem, cudzoziemiec podlega ubezpieczeniu w swoim kraju czy w Polsce – dodaje Anna Sikorska.
Takie umowy międzynarodowe RP ma obecnie podpisane z USA, Kanadą, Australią, Koreą Południową, Macedonią, Ukrainą, Mongolią, Serbią, Bośnią i Hercegowiną oraz Ukrainą i Czarnogórą. Jeśli takiej umowy z danym krajem nie ma, trzeba zgłosić cudzoziemca do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego w Polsce w przeciągu 7 dni od rozpoczęcia pracy przez pracownika.
