Weryfikacja i podnoszenie wiedzy pracowników w zakresie bezpieczeństwa pracy odbywa się na wielu płaszczyznach. Niezbędnym elementem kwalifikacji zawodowych jest edukacja w tej dziedzinie. Jest ona integralnie związana z programem kształcenia i doskonalenia zawodowego, realizowanym zarówno w systemie szkolnym, jak i pozaszkolnym, na wszystkich szczeblach. Podczas szkoleń często można zaobserwować, że wprowadzeniepodstawowych zagadnień z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy do programów nauczania zwiększa świadomość przyszłych pracowników w tym zakresie.
W szkolnym systemie zdobywania kwalifikacji zawodowych tematyka ta jest realizowana w ramach przedmiotu „bezpieczeństwo i higiena pracy”, jak również teoretycznych przedmiotów zawodowych oraz praktycznej nauki zawodu (np. podczas praktyk).
Absolwent szkoły rozpoczynający aktywność zawodową ma co prawda ogólne wiadomości i umiejętności z dziedziny bezpieczeństwa, jednakże nie są one wystarczające. Osoba podejmująca pracę musi dostosować i uzupełnić swoją wiedzę, a często także nabyć nowe umiejętności związane z obejmowanym stanowiskiem, którego każdorazowa zmiana również wymaga stosownego przeszkolenia.
Korzyści ze szkoleń
Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy odgrywają ważną rolę zarówno w procesie przygotowania zawodowego, jak i późniejszych etapach pracy zawodowej. Regularnie i rzetelnie przeprowadzane przynoszą korzyści zarówno pracownikom, jak i pracodawcom. Osoby posiadające odpowiednią wiedzę na temat zagrożeń występujących na ich stanowisku, zdecydowanie rzadziej zapadają na choroby zawodowe, czy też ulegają wypadkom. Z kolei pracodawcy, u których występuje mniej tego typu zdarzeń, mogą liczyć na wymierne korzyści ekonomiczne związane zarówno z brakiem nieobecności pracowników, ciągłością produkcji, czy też nie traceniem czasu na ustalenie przyczyn i okoliczności wypadku. Zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy, w dłuższej perspektywie obniża także wydatki związane ubezpieczeniem wypadkowym.
Dlatego nadrzędnym celem szkoleń z zakresu BHP jest uczenie pracowników odpowiednich postaw i zachowań. Nadanie priorytetu problematyce bezpieczeństwa opłaca się firmie – wpływa na zadowolenie pracowników z wykonywanej pracy oraz pozwala zmniejszyć koszty prowadzenia działalności .
Rodzaje szkoleń
Zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej r.s.b.h.p.), dzielą się one na wstępne i okresowe.
Szkolenie wstępne przeprowadza się w formie instruktażu według programów, które opracowane zostały dla poszczególnych grup stanowisk. Obejmuje ono:
1) szkolenie wstępne ogólne, tzw. instruktaż ogólny;
2) szkolenie wstępne na stanowisku pracy, tzw. instruktaż stanowiskowy.
Każdy nowy pracownik, zanim zostanie dopuszczony do wykonywania pracy, zobowiązany jest do odbycia instruktażu ogólnego. Natomiast instruktaż stanowiskowy musi zostać przeprowadzony, , zanim pracownik zostanie dopuszczony do wykonywania swoich obowiązków.. Dotyczy to zarówno zatrudnionych na stanowiskach (robotniczych lub nierobotniczych), narażonych na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych. Dotyczy to także pracowników przenoszonych na takie pozycje. Z kolei osoby wykonujące pracę na kilku stanowiskach, zobowiązane są do odbycia odpowiednich szkoleń na każdym z nich.
Już na poziomie szkoleń wstępnych instruktorzy BHP, mają możliwość ocenienia poziomu wiedzy i znajomości zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy nowo przyjmowanych pracowników. Najczęściej kompetencje w tym zakresie są pochodną stażu pracy jak i rzetelnością organizacji poprzednich kursów..
Instruktaż stanowiskowy jest drugim niezbędnym elementem szkolenia wstępnego, który ma na celu zapoznać uczestników z zagrożeniami i sposobami ochrony przed nimi na konkretnym stanowisku. Instruktaż powinien umożliwić także zdobycie praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania pracy oraz podstawowych wiadomości o zagrożeniach wypadkowych i zdrowotnych, występujących na danym stanowisku pracy i jego najbliższym otoczeniu. Czas trwania instruktażu stanowiskowego, zgodnie z ramowym programem, nie powinien być krótszy niż 8 godzin. Powinien być on uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, jego dotychczasowego stażu oraz rodzaju pracy a także od rodzaju zagrożeń występujących na stanowisku, na którym ma być zatrudniony.
Prawidłowe przeprowadzenie poszczególnych etapów szkolenia takich jak:
- rozmowa wstępna,
- szczegółowe omówienie warunków pracy, zagrożeń i sposobów ochrony przed nimi,
- pokaz i objaśnienie całego procesu realizowanego przez pracownika,
- próbne wykonanie obowiązków przy wsparciu merytorycznym instruktora
- samodzielna praca instruowanego w obecności szkoleniowca
- sprawdzenie wiedzy i ocena sposobu wykonywania pracy przez pracownika
przyczynia się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa oraz efektywności produkcji.
Ze względu na szybki postęp techniki i technologii, pracownicy powinni stale doskonalić swoje umiejętności zawodowe, w tym umiejętności związane z zagadnieniami BHP. Służą temu szkolenia okresowe. Ich podstawowym celem jest aktualizacja oraz ugruntowanie wiedzy i umiejętności a także zaznajomienie z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kluczową rolę podczas szkolenia okresowego odgrywa wykładowca. Powinien on dysponować zarówno doświadczeniem zawodowym, jak i odpowiednią wiedzą teoretyczną. Osoba taka musi potrafić wyjaśnić zagadnienia związane z:
- regulacjami prawnymi,
- metodami identyfikacji i oceną zagrożeń,
- czynnikami szkodliwymi dla zdrowia,
- analizą okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
- chorobami zawodowymi oraz związaną z nimi profilaktyką.
Osoba przeprowadzająca szkolenie powinna także omówić zasady udzielania pierwszej pomocy oraz sposoby profilaktyki i ochrony przeciwpożarowej. Istotne jest także przygotowanie dydaktyczne wykładowcy, które umożliwia przeprowadzenie zajęć w sposób interesujący dla uczestników szkolenia.
Szkolenie okresowe powinno być zakończone egzaminem sprawdzającym stopień przyswojenia wiedzy oraz umiejętności związanych z organizacją pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP. Przepisy nie precyzują, jak powinien wyglądać sam egzamin, przeważnie przeprowadzany jest w formie testu.
Należyta realizacja szkoleń i stały nadzór nad BHP zwiększa prawdopodobieństwo ukształtowania odpowiednich postaw wśród pracowników oraz wpływa na poprawę kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie.
