Niezwykle istotnym uprawnieniem organizacji związkowych jest prawo do sprawowania kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczenia w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: BHP). Niniejsze uprawnienie wynika wprost z art. 23 ustawy o związkach zawodowych (dalej: ustawa o ZZ). Pamiętać należy jednak, iż uprawnienia kontrolne nie rozszerzają się na uprawnienia władcze, a co za tym idzie, związki zawodowe w praktyce nie posiadają ogólnych uprawnień umożliwiających im przeciwdziałanie naruszeniom zasad BHP.
Wskazać należy jednak, iż przepis art. 23 Ustawy o ZZ uprawnia organizacje związkowe do występowania zarówno do organu administracji państwowej i samorządu terytorialnego, jak i do pracodawcy z żądaniem o zaprzestanie naruszania przepisów prawa pracy oraz zasad BHP. Niniejsze działanie w stosunku do jednostek publicznych przybiera formę postepowania administracyjnego i jest rozpatrywane zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, między innymi w ramach procesu rozpatrywania skarg.
W stosunku do pracodawców ogólnie obowiązujące przepisy nie przewidują właściwej procedury rozpatrywania żądania organizacji związkowych, niemniej niniejsze żądanie powinno być przez pracodawcę w sposób rzetelny rozpatrzone. W innym wypadku organizacje związkowe będą mogły złożyć do Państwowej Inspekcji Pracy skargę na działanie pracodawcy, co spowoduje wszczęcie procedury kontrolnej u pracodawcy w zakresie prawa pracy. Pamiętać należy, iż organizacje związkowe posiadają uprawnienie do złożenia skargi w Państwowej Inspekcji Pracy także przed zgłoszeniem żądania pracodawcy. Ponadto uzupełnieniem uprawnień kontrolnych organizacji związkowych jest uprawnienie wynikające z art. 29 ustawy o ZZ, na podstawie którego organizacje związkowe w razie uzasadnionego podejrzenia, że w zakładzie pracy występuje zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników, mogą wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o przeprowadzenie odpowiednich badań, zawiadamiając o tym równocześnie właściwego okręgowego inspektora pracy.
Autor: Krzysztof Sosnowski, aplikant radcowski w Kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy” Sp.k.
