Z punktu widzenia ochrony zdrowia i życia pracowników odzież ochronna jest ważnym zabezpieczeniem. Musi ona spełnić wiele kryteriów i zgodnie ze swoim przeznaczeniem zapewniać różne funkcje ochrony. Są one zdefiniowane przez ustawowe wymogi i standardy.

Analiza zagrożeń jest podstawą do wyboru odpowiedniej odzieży ochronnej. Należy ją stosować przy konkretnych pracach, gdzie istnieje zagrożenie zranienia ciała lub przeniknięcia przez skórę szkodliwych substancji. Szczególne niebezpieczeństwo stanowią: ogień, niebezpieczne substancje chemiczne, prąd elektryczny, wilgoć, wysoka lub niska temperatura, słaba widoczność, zagrożenie mechaniczne lub biologiczne.

 

W przypadku środków ochrony indywidualnej zakres, kryteria i zasady oceny zgodności środków ochrony indywidualnej w Unii określa dyrektywa 89/686/EWG z 21 grudnia 1989 r. Wprowadza ona podział środków ochrony indywidualnej na trzy grupy pod względem ich przynależności do kategorii ryzyka związanego z ich użytkowaniem oraz ustala różne procedury certyfikacji dla poszczególnych grup tych ochron

Obowiązki pracodawcy

Rodzaje odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na konkretnych stanowiskach pracy w firmie jest niezbędne, ostatecznie ustala pracodawca. Powinien on przede wszystkim określić warunki stosowania danej odzieży, czyli kiedy powinna być ona używana i przez jaki czas noszona. Przepisy nie precyzują, w jakiej formie należy to zrobić. Dobrą praktyką w zakładach pracy jest sporządzanie wykazów środków ochrony, umieszczanie informacji o nich w instrukcjach bhp i oznaczanie stref, w których powinny być one stosowane. Pracodawca powinien także określić przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia ochronnego, biorąc pod uwagę właściwości ochronne i użytkowe odzieży oraz obuwia roboczego/ochronnego.

 

Odzież ochronna i obuwie robocze stanowią własność pracodawcy. Powinien on zapewnić ich pranie, konserwację, naprawy, odpylanie i odkażanie. W instrukcji dotyczącej stosowania odzieży ochronnej powinny znaleźć się zapisy o sposobie jej kontroli i konserwacji (zgodnie z zaleceniami producenta). W przypadku gdy pracodawca nie może zapewnić prania odzieży i obuwia roboczego, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika, ale ich koszt ponosi pracodawca. Dostarczone pracownikowi odzież ochronna oraz odzież i obuwie robocze muszą zachować przez cały okres swojej eksploatacji odpowiednio właściwości ochronne oraz użytkowe.

 

Odzież ochronna dla górników

Odzież ochronna powinna być tak zaprojektowana i wykonana, aby jej użytkownik mógł wykonywać czynności zawodowe, mając zapewnioną ochronę przed jednym lub wieloma jednocześnie występującymi zagrożeniami. O właściwościach ochronnych odzieży decydują przede wszystkim cechy materiałów, z których jest ona wykonana: odpowiednie wykończenie lub impregnowanie, grubość materiału, splot włókien, domieszka włókien specjalistycznych itp.

Szczególne wymagania stawiane są ubraniom ochronnym przeznaczonym dla górników pracujących w podziemnych wyrobiskach. Ekstremalnie trudne warunki pracy w kopalni narzucają konieczność optymalnej ochrony górników. Bluzy, kurtki i spodnie robocze muszą cechować się wysoką wytrzymałością, odpornością na wytarcia, smary, oleje i brud. Oprócz tego muszą gwarantować wygodę w noszeniu, swobodę ruchu i komfort podczas najcięższych prac. Kombinezony robocze muszą mieć otwory wentylacyjne i być wykonane z materiałów „oddychających”, niegromadzących wilgoci. W kopalniach metanowych górnicy powinni być ubrani w odzież, która się nie elektryzuje. Z kolei w miejscach o silnym nawodnieniu odzież powinna być wodochronna, a w przypadku niskiej temperatury ubranie powinno być także odpowiednio ocieplane. Oczywiście gdy specyfika pracy konkretnego górnika tego wymaga, jego odzież powinna być także odporna na działanie czynników chemicznych lub wykonana z materiałów niepalnych. Ważną rzeczą są także elementy odblaskowe.

 

Nieodzownymi składnikami kompletu odzieży ochronnej dla górnika są oczywiście kask, rękawice i odpowiednie obuwie. Dodatkowe elementy to nauszniki przeciwhałasowe, okulary ochronne lub osłony twarzy. Właściwą ochronę głowy zapewniają nowoczesne konstrukcje hełmów z wytrzymałych tworzyw. Taki hełm musi być chronić przed spadającymi przedmiotami, uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcyjne lub przemieszczające się obiekty. Powinien mieć on regulację obwodu zapewniającą dopasowanie do głowy użytkownika i regulowane otwory wentylacyjne, umożliwiające odpowiednią cyrkulację powietrza. Hełmy górnicze mają także możliwość zamontowania dodatkowego wyposażenia, np. nauszników przeciwhałasowych, przeciwodpryskowych osłon twarzy. Poza tym wyposażone są w pasek podbródkowy, daszek chroniący twarz, potnik, rynienkę przeciwdeszczową, uchwyty do mocowania lampy i przewodu.

 

Ochronę rąk w przemyśle górniczym muszą zapewnić rękawice. W zależności od rodzaju zadań górnika mogą być one tkaninowe, skórzane lub tkaninowo-skórzane. Konkretna praca determinuje także wymagania dotyczące ochrony przed zagrożeniami mechanicznymi (przetarcie, przecięcie lub przekłucie, przed wibracjami lub oparzeniami (ewentualnie przed zimnem) czy zagrożeniami związanymi z wybuchem oraz kształt rękawic (np. ze sztywnym lub ściągaczowym mankietem). Takie rękawice muszą również umożliwiać przenoszenie mokrych, gładkich i śliskich przedmiotów.

 

Podobnie jak odzież i rękawice, również obuwie ochronne musi chronić pracownika przez zimnem, gorącem, wilgocią, ryzykiem urazu spowodowanego przez uderzenie czy ściskanie, a także przed poślizgiem albo przewodzeniem elektrostatycznym. Konkretne miejsce i rodzaj pracy wpływają na materiał, z jakiego powinny być wykonane dane buty oraz na to, czy stosowane obuwie ochronne powinno być z wysoką cholewą czy tylko z podwyższaną. Wszystkie elementy garderoby ochronnej górnika muszą spełniać odpowiednie normy PN-EN.

 

Odzież ochronna pracowników energetyki

Pracownicy sektora energetycznego pracujący przy przewodach wysokiego napięcia, muszą być koniecznie wyposażeni w odpowiednią odzież ochronną, której podstawową cechą jest ochrona przed porażeniem prądem oraz termicznym działaniem łuku elektrycznego (czyli przed poparzeniami, ranami od cząstek stopionych metali, przyduszeniem dymem, uszkodzeniem wzroku i słuchu). Standardowa odzież robocza wykonana z tkanin bawełnianych, bawełniano-poliestrowych, poliamidowych, wiskozy i innych może się zapalić i po wybuchu palić się dalej. Dlatego odzież ochronna przed zagrożeniami termicznymi spowodowanymi łukiem elektrycznym przy pracach pod napięciem musi być trudnopalna (norma Pn-EN 61482-1-2).

 

Pracownik wykonujący prace przy urządzeniach elektroenergetycznych musi mieć także hełm ochronny izolacyjny, pasy lub szelki bezpieczeństwa, słupołazy (w przypadku pracy na słupach elektroenergetycznych), sprzęt izolujący i chroniący układ oddechowy. Hełm – podobnie jak inne elementy ubrania ochronnego – musi chronić przed skutkami łuku elektrycznego, dodatkowo ma za zadanie chronić głowę przed urazami związanymi z uderzeniem spadającymi przedmiotami lub wystającymi elementami konstrukcyjnymi. Osłony na oczy powinny być wykonane np. z np. poliwęglanu, octanu celulozy czy propanu celulozy, a ich grubość powinna wynosić 1,4 mm.

 

Rękawice i buty także muszą być dielektryczne, czyli elektroizolacyjne. Działanie łuku elektrycznego nie może spowodować zapalenia się rękawic, wypalenia otworów czy powierzchniowego stopienia rękawic.

 

Izolacyjny sprzęt ochronny należy poddawać okresowo próbom wytrzymałości elektrycznej. Sprzęt, którego termin ważności próby okresowej został przekroczony, nie nadaje się do dalszego stosowania i należy go natychmiast wycofać z użycia. Próby wytrzymałości elektrycznej należy wykonywać w terminach ustalonych w przedmiotowych sprzętu ochronnego, np. rękawice, buty i kalosze dielektryczne należy kontrolować co sześć miesięcy.

 

Odzież ochronna powinna być prawidłowo dobrana do wymiarów ciała użytkownika dzięki odpowiedniemu systemowi wielkości uwzględniającemu wzrost, obwód klatki piersiowej i obwód pasa użytkownika. Stosowanie indywidualnych środków ochronnych z jednej strony nie może być uciążliwe dla pracowników, z drugiej konieczność ich użycia determinują warunki pracy i poziom zagrożeń z nich wynikający.

 

Kategorie podziału odzieży ochronnej według dyrektywy 89/686/EWG

 

Kategoria I – odzież ochronna chroniąca przed minimalnymi zagrożeniami.

Są to proste ubrania, a ich poziom skuteczności może ocenić sam użytkownik. Do tej grupy zalicza się odzież wcześniej zwaną roboczą oraz ubrania z tkanin ochronnych (np. trudnopalnych, kwasoochronnych, pyłochłonnych), nie podlegające procedurze oceny zgodności przez jednostki notyfikowane. Kategoria I obejmuje najczęściej odzież chroniącą przed:

– zabrudzeniami nieszkodliwymi dla zdrowia, np. środkami czystości o słabym działaniu, którego skutki są łatwo odwracalne (np. fartuchy, kombinezony, ubrania drelichowe),

– uszkodzeniami mechanicznymi o powierzchownych skutkach,

– zagrożeniami związanymi z gorącym czynnikiem o niewielkim stopniu zagrożenia (np. ubrania i fartuchy z tkanin niepalnych lub trudnopalnych),

– czynnikami atmosferycznymi (np. odzież ocieplana, odzież przeciwdeszczowa).

 

Kategoria II – odzież chroniącą przed konkretnym czynnikiem, niezagrażającym życiu i niepowodującym poważnego i trwałego uszczerbku na zdrowiu pracownika. Do tej grupy zalicza się m.in.:

– odzież chroniącą przed przecięciem (fartuchy antyprzecięciowe, odzież dla pracowników leśnych),

– odzież dla spawaczy,

– odzież dla pracowników narażonych na kontakt z silnymi substancjami chemicznymi (np. w galwanizerniach),

– odzież ostrzegawcza (np. dla drogowców).

 

Kategoria III – wysoce specjalistyczna odzież ochronna chroniącą przed czynnikami mogącymi spowodować najgroźniejsze następstwa dla użytkownika, a których bezpośrednich skutków działania nie można zidentyfikować w odpowiednim czasie. Do tej grupy należą m.in.:

– specjalistyczne kombinezony przeciwchemiczne,

– odzież chroniąca przed promieniowaniem jonizującym, płomieniem, temperaturą powyżej 100°C lub dużymi rozpryskami gorących substancji,

– odzież chroniąca przed niskimi temperaturami – poniżej 50°C,

– odzież przeznaczona do pracy pod wysokimi napięciami prądu elektrycznego.

 

Literatura:

[1] Informacje zamieszczone na portalach www.bhp.abc.com.pl, www.ciop.pl i www.bphwfirmie.pl

[2]Dudek, B., Wymagania dla środków ochronnych przed termicznym działaniem łuku elektrycznego, www.pse-inwestycje.pl